‘Rutger Bregman’ voor leraren.

Marianne Zewald

Tot 2015 docent geschiedenis en lerarenopleider
bij de Hogeschool Rotterdam

“De ‘Rutger Bregman’ voor leraren.”

 

Ik heb Bregjes leerlingen bezig gezien tijdens de presentatie van het lesboekje ‘100 jaar vrouwengeschiedenis’ waar ze in haar boek ‘Tussen sleur en zwier’ over schrijft. Enthousiaste leerlingen die hun opa en oma naspeelden in een ‘talkshow’ waarin ze vertelden hoe jong ze waren toen ze de fabriek ingingen, hoe ze als vrouw moesten stoppen met werken als ze gingen trouwen of hun school niet mochten afmaken omdat er brood op de plank moest komen.
Bregje Pel, was een kei van een docent. Ik wist dat ze niet altijd die kei was geweest, ze kon hilarisch vertellen over haar ‘bloopers’ in het begin van haar onderwijs carrière. Maar wat mij verraste was dat het voor al die andere keien die ze voor haar boek heeft geïnterviewd, allemaal leraren die voor hun leerlingen het verschil hebben gemaakt, ook gold. Ze spreken er openlijk over ‘het werd oorlog, permanente oorlog, mijn reactie was boos worden’ en ‘het was een bijzondere kennismaking, ze duwden banken naar beneden van de treden van het amfitheater en gooiden tassen uit het raam. Meer dan eens kwam ik jankend thuis’

Is het een onontkoombaar begin van een leraren carrière, vroeg ik mij na lezing van Bregjes boek af? En is dit lot specifiek voor het leraarsberoep? De door Bregje geïnterviewde leraren zijn afkomstig van de klassieke M.O. opleiding, de 1ste graad universitaire lerarenopleiding en van de in 1972 met veel idealisme gestarte nieuwe lerarenopleiding. Het maakt niet uit, zo lijkt het. Een interessante vraag waar Bregje in haar boek impliciet antwoord op geeft. Maar daarover later.
Ik herken mezelf. Opgeleid via de oude MO-B, werd ik na 40 uur stage, waarin ik mijn stagebegeleider diende te imiteren, in mijn eerste baantje voor de leerlingen gegooid. Die stagebegeleider, liet de leerlingen om de beurt een stukje uit het lesboek voorlezen en voorzag die haperend voorgelezen stukjes van enige uitleg. In beton gegoten lessen waren het, die ik niet van plan was na te volgen. Maar hoe dan wel, dat zocht je ‘werkende weg’ zelf maar uit.

Natuurlijk zijn de achtergronden en de beginsituaties van leraren verschillend, maar als één ding duidelijk wordt uit Bregjes ‘Werdegang’ door het onderwijs, dan is het dat je met jezelf aan de slag moet. Een betere formulering is ‘voor wie met zichzelf aan de slag wil’. ‘We geven les in wie ze zijn’ stelt ze in de proloog.
In haar boek beschrijft ze openhartig en herkenbaar welke fouten ze maakte in haar eerste baantje en de daaropvolgende banen en het steeds aandurfde te experimenteren met nieuwe manieren van werken en orde houden wist om te buigen in luisteren en contact maken met de leerling. Omdat scholen in die jaren weinig lerende organisaties waren en het prima met je ging als de rotzooi maar binnen het klaslokaal bleef, zoekt ze actief naar inspiratiebronnen zoals cursussen van de Vereniging van Geschiedenisleraren en naar collega’s die ook wel van een experimentje houden en er genoegen in scheppen buiten de lijntjes te kleuren en bovenal durft ze zelf voortdurend in de spiegel te kijken.
Wat opvalt is dat ze bij andere docenten zoveel inspiratie op doet. Het zijn deze leraren, die er voor Bregje toe doen, die ze interviewt. De interviews geven een extra laag aan het boek, omdat het duidelijk maakt dat veel leraren eenzelfde ontwikkeling doormaken en ieder eigen creatieve oplossingen zoekt. Ook laten ze mooi zien hoe hun creatieve oplossingen en inzichten Bregje zelf hebben verrijkt.

Een andere invalshoek die weer een verdiepende laag in het boek aanbrengt, is de lijn dat je jeugd en opvoeding sterk bepalen hoe je in de wereld staat en hoe die soms meer bepalen dan je lief is.
Bregje laat zien dat de persoonlijke ontwikkeling onverbrekelijk verbonden is met de beroepsidentiteit wie je als leraar bent. Steeds vanuit een andere functie, die ze nodig heeft om de ‘zwier’ erin te houden blijft de rode draad: wat kan ik bijdragen als onderwijsadviseur aan de ontwikkeling van de leraar; hoe kan ik er als conrector toe bijdragen dat de organisatie dienend is aan de leraar en de leerling; hoe kan ik als coach de leraar steunen en behoeden voor cynisme en burn-out?
Het is een onderhoudend geschreven onderwijsautobiografie en geen zelfhulpboek. Toch noemt ze boeken, personen, gedichten en muziek die haar hebben geholpen of geïnspireerd. In een apart hoofdstukje voorziet ze die inspiratiebronnen van een context zodat ze ook voor lezers vindbaar zijn.
Voor mij is het boek ‘de Rutger Bregman voor het onderwijs’. Een bron voor alle mensen die iedere dag keihard werken aan goed onderwijs maar daar af en toe wel een beetje hulp en inspiratie bij kunnen gebruiken.

Tussen sleur en zwier is flying with Newtone. Designing You.